کد مطلب:645 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:19

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

آداب انفاق چيست؟

انفاق آداب بسياري دارد كه در اينجا به چند مورد آن اشاره مي‎شود



1 ـ انفاق از دوست داشتنيها



براي رسيدن به بالاترين مراتب انفاق و دست يافتن به كمال، انسان بايد آنچه را كه دوست دارد و خود مي‎خواهد، انفاق كند. « لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّي تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ...» آل عمران/92 [هرگز به مقام نيكان و خاصان نخواهيد رسيد، مگر آن كه از آنچه كه دوست مي‎داريد، انفاق كنيد.]



درباره حضرت زهرا – سلام اللّه عليها – گفته‎اند به هنگام عروسي آن حضرت، وقتي ايشان را به خانه شوهر مي‎بردند، نيازمندي از آن حضرت درخواست كمك كرد، ايشان با آن كه لباس كهنه و عادي اضافه همراه خود داشت و مي‎توانست آن را انفاق كند، لباس عروسي خود را به نيازمند داد و خود لباس كهنه پوشيد. ( احقاق الحق، 10/401، «مظهر ولايت»،/ 269 )



در تمام تاريخ بشريت، چنين انفاق خالصانه‎اي را نمي‎توان يافت كه دختر جوان تازه عروسي، لباس عروسي‎اش را به نيازمندي بدهد. اين براستي مصداق روشن آيه شريفه بالاست.



در زندگاني ديگر معصومان – عليهم السّلام – نيز چنين انفاق‎هايي را مي‎توان يافت. حضرت علي (ع) انگشتر قيمتي خود را به هنگام نماز و در حال ركوع به فقير نيازمندي مي‎دهد و آيه‎اي در شأن او نازل مي‎شود. ( آيه 55، سوره مائده، تفسير نمونه، جلد ششم، صفحه 422)



در حالات آن حضرت نوشته‎اند «هنگامي كه لباس مي‎خريد، دو لباس تهيه مي‎كرد و هر دو را نزد قنبر، غلامش مي‎گذاشت و مي‎فرمود هر كدام را كه بهتر است بردار، و ديگري را براي خود برمي‎داشت». (بحارالانوار، چاپ بيروت، 40/324)



امام صادق (ع) در روايتي مي‎فرمايد «ما مِنْ شَيءٍ اِلاّوْكَّلَ بِهِ مَلَكٌ اِلّا الصَّدَقَةَ فَاِنَّها تَقَعَ في يَدِاللّهِ تَعالي» [تمام اعمال شايسته انسان موكّلي دارد ( روزه، نماز، جهاد، حج و... به وسيه فرشتگان به آسمان‎ها برده مي‎شود و به مقام قرب الهي مي‎رسد) تنها صدقه و انفاق است كه بدون واسطه و مستقيماََ در دست خداوند قرار ميگيرد.] (وسائل الشيعه، 6/303) آيا سزاوار است عملي تا اين پايه ارزشمند، يعني انفاق، كه بدون واسطه به دست خدا مي‎رسد، از اموالي باشد كه خود دوست نداريم.



2 ـ پرداخت انفاق همراه با نهايت ادب



در پرداخت انفاق و بخشش رعايت ادب و احترام لازم است و بايد در حفظ آبرو و شخصيت نيازمند كوشيد. قرآن مجيد در اين باره مي‎فرمايد «قولٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَة خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها اَذيَ...» بقره/263 [گفتار نيكو [در برابر نيازمندان] و عفو [و گذشت از خشونت‎هاي آنان] از بخششي كه آزاري به دنبال داشته باشد، بهتر است]. اگر نيازمندي به شما مراجعه كند و شما بگوييد « معذرت مي‎خواهم يا شرمند‎ه‎ام، نمي‎توانم كمك كنم » و با احترام او را رد كنيد، بهتر است از اين كه پولي به او بدهيد و بي‎حرمتي كنيد؛ مثلاََ بگوييد « ديگر اينجا پيدايت نشود » يا « اين پول را بگير تا از شرت راحت شوم».



رعايت اين مفهوم در حالات معصومان به خوبي ديده مي‎شود. در حالت امام سجاد(ع) نوشته‎اند «اِذا اَعْطيَ السّائِلَ قَبَّلَ يَدَهُ، فَقيلَ لَهُ لِمَ تَفْعَلْ ذلِكَ...» [وقتي حضرت به نيازمندي كمك مي‎كرد، دست او را مي‎بوسيد].



يكي از اصحاب عرض كرد چرا اين كار را مي‎كنيد؟ حضرت فرمودند چون اين صدقه قبل از آن كه در دست اين انسان نيازمند جاي گيرد، در دست خداي جاي مي‎گيرد. (وسائل الشيعه 6/303)



چقدر تفاوت است بين اين انفاق خالصانه و همراه با بهترين احترام و ادب، با انفاق‎هاي رياكارانه و تحقيرآميز.



3 ـ تعجيل در پرداختن صدقه



به هنگام پرداخت صدقه و تقرب به درگاه پروردگار عالم، نبايد خيلي تأمل كرد و وسواس به خرج داد. چون در اين زمان، شيطان به شدت در تلاش است تا شايد انسان را از كارش منصرف كند. خداوند متعال در اين باره در آيه 268 سوره بقره، مي‎فرمايد «اَلشَّيطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأمُرْكُمْ بِالفَحْشاءِ وَ اللّهُ يَعِدْكُمُ مَغْفِرَةََ مِنْهُ وَ فَضْلاََ وَ اللّهُ واسِعٌ عَليمٌ» [شيطان، شما را [به هنگام پرداخت انفاق ] وعده فقر و تهيدستي مي‎دهد [و از بينوايي مي‎ترساند] و به كارهاي زشت وا مي‎دارد، در حالي كه خداوند وعده آمرزش و فزوني به شما مي‎دهد و خداوند قدرتش وسيع و [به همه چيز] داناست.]



4ـ صدقه آشكار يا پنهان



از آيات و روايات مي‎توان نتيجه گرفت كه صدقه، عملي پنهاني است و بهتر است كه مخفيانه انجام شود. ولي گاه به عنوان ثانوي، انفاق آشكار بهتر است.



اين مطلب به خوبي در آيه شريفه 271 سوره بقره، بيان شده است « اِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعمّا هِيَ وَ اِنْ تخْفُوها وَ تَؤُتُوهَا الفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لكُمَ وَ يُكَفَّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيَّئاتِكُم وَ اللّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ» [اگر آشكارا صدقه دهيد، كاري نيكوست و اگر در نهان به ببينوايان انفاق كنيد، نيكوتر است و گناهان شما را مي‎زدايد و خداوند به آنچه انجام مي‎دهيد، آگاه است.]



5 ـ اولويت با نيازمنداني است كه اظهار نياز نمي‎كنند



قرآن مجيد فقرا و نيازمنداني را كه درخواست كمك نمي‎كنند، نيازمند حقيقي مي‎شناسد و آنان را در دريافت صدقات شايسته‎تر و اولي‎تر مي‎داند. خداوند متعال در آيه 273 سوره بقره چنين مي‎فرمايد «لِلْفُقَرائِ الَّذينَ اُحْصِروُا في سَبيلِ اللّه لايَسْتَطيعُونَ ضَرْباََ فِي الارْض يَحْسَبَهُمُ الْجاهِلُ اَغْنياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسيماهُمْ لايَسْئَلُونَ النّاسَ اِلْحافاََ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَاِنَّ اللّهَ بِهِ عَليمٌ». [انفاق و صدقات شما] از آن نيازمنداني است كه در راه خدا، در تنگنا قرار گرفته‎اند و [به خاطر اطاعت از حق همچون شركت در جهاد و آوارگي از موطن و سرزمين خويش] نمي‎توانند كاري در پيش بگيرند [و روزي به دست آورند] و از شدت خويشتنداري، هر كه از حال آنان با خبر نباشد، مي‎پندارد كه توانگرند؛ اما آنان را از چهره‎هايشان مي‎شناسي كه هرگز به اصرار چيزي از مردم نمي‎خواهند و هر چيز خوبي در راه خدا انفاق كنيد، خداوند از آن آگاه است.]

---

مثالهاي زيباي قرآن ج 1


حضرت آيت الله مكارم شيرازي